Trong phần trước của series Tất tần tật về quản lý hàng tồn kho dành cho doanh nghiệp sản xuất SME, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về các khái niệm và công nghệ quản lý hàng tồn kho. Ở phần cuối này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết quy trình quản lý hàng tồn kho hay quản lý thành phẩm, từ xuất nhập thành phẩm cho đến chuyển kho. Bằng cách nắm vững quy trình này, doanh nghiệp sẽ có thể đưa ra những chiến lược quản lý kho phù hợp, tránh những sai sót và đảm bảo hoạt động trơn tru, hiệu quả.

1. Thành phẩm là gì? Phân biệt thành phẩm và sản phẩm

a. Khái niệm

Thành phẩm là những sản phẩm đã hoàn thành quá trình chế biến, đã qua kiểm nghiệm và phù hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật để nhập kho. Các thành phẩm này có thể do các bộ phận sản xuất của doanh nghiệp hoặc thuê ngoài gia công chế biến. Ngược lại, bán thành phẩm chỉ mới hoàn thành một công đoạn nhất định trong quy trình sản xuất và chờ tiếp tục chế biến hoặc có thể được bán một phần ra bên ngoài.

Ví dụ: Trong một nhà máy sản xuất ô tô, khi chiếc xe đã hoàn thiện tất cả các công đoạn lắp ráp và kiểm tra chất lượng, nó được coi là thành phẩm. Tuy nhiên, nếu chỉ mới hoàn thành phần khung xe mà chưa lắp đặt động cơ và nội thất, nó được coi là bán thành phẩm.

b. Phân biệt thành phẩm và sản phẩm

2. Đánh giá thành phẩm

a. Đánh giá thành phẩm nhập kho

Thành phẩm được sản xuất bởi các bộ phận của doanh nghiệp sẽ được đánh giá theo giá thành sản xuất thực tế, bao gồm:

• Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Đây là chi phí cho các nguyên liệu được sử dụng trực tiếp trong quá trình sản xuất thành phẩm. Ví dụ, chi phí cho thép và nhựa trong sản xuất ô tô.
• Chi phí nhân công trực tiếp: Đây là chi phí cho nhân công trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất thành phẩm. Ví dụ, tiền lương cho công nhân lắp ráp trong nhà máy.
• Chi phí sản xuất chung: Bao gồm các chi phí khác liên quan đến sản xuất như chi phí điện, nước, khấu hao máy móc.
• Các chi phí liên quan trực tiếp khác: Bao gồm các chi phí như vận chuyển, bốc dỡ hoặc hao hụt trong quá trình sản xuất.

Thành phẩm do thuê ngoài gia công chế biến sẽ được đánh giá theo giá thực tế gia công, bao gồm:

• Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Chi phí cho nguyên liệu cung cấp cho đối tác gia công.
• Chi phí thuê gia công: Chi phí trả cho đối tác thực hiện gia công.
• Các chi phí liên quan trực tiếp khác: Bao gồm chi phí vận chuyển, bốc dỡ hoặc hao hụt.

Công thức tính giá nhập kho của thành phẩm do thuê ngoài: 

Giá nhập = Giá trị hàng xuất đi gia công + Chi phí gia công, chế biến + Chi phí khác liên quan

Ví dụ: Nếu một doanh nghiệp sản xuất quần áo thuê ngoài gia công, giá nhập kho sẽ bao gồm chi phí vải, tiền công gia công, và chi phí vận chuyển hàng hóa từ nhà máy gia công về kho.

b. Đánh giá thành phẩm xuất kho

Việc đánh giá thành phẩm xuất kho được phản ánh theo giá thành sản xuất thực tế xuất kho. Các phương pháp tính giá thành thực tế bao gồm:

• Phương pháp giá đích danh: Phương pháp này áp dụng cho những thành phẩm có giá trị lớn hoặc hàng hóa đặc thù, xác định giá gốc của từng đơn vị thành phẩm cụ thể.
• Phương pháp bình quân gia quyền: Giá gốc của thành phẩm được tính bằng cách lấy tổng giá trị thành phẩm chia cho tổng số lượng thành phẩm. Phương pháp này phổ biến vì tính đơn giản và phù hợp với các doanh nghiệp có khối lượng hàng tồn kho lớn và đa dạng.
• Phương pháp nhập trước, xuất trước (FIFO): Thành phẩm nhập trước sẽ được xuất trước. Phương pháp này phù hợp với các sản phẩm có thời hạn sử dụng ngắn.
• Phương pháp nhập sau, xuất trước (LIFO): Thành phẩm nhập sau sẽ được xuất trước. Phương pháp này ít phổ biến hơn nhưng có thể được sử dụng trong các trường hợp đặc biệt.

Công thức tính giá gốc của thành phẩm xuất kho: 

Giá gốc thành phẩm xuất kho = Số lượng thành phẩm xuất kho x Đơn giá bình quân gia quyền

Trong đó:

Đơn giá bình quân gia quyền cả kỳ lưu trữ = (Giá gốc thành phần bị tồn đầu kỳ + Giá gốc thành phẩm nhập trong kỳ) / (Số lượng thành phẩm tồn đầu kỳ + Số lượng thành phẩm nhập trong kỳ)

3. Quy trình quản lý kho thành phẩm

Quản lý xuất kho